Kawa – fakty i mity

Kawa

Kawa to jeden z najpopularniejszych towarów na świecie. Uprawia się ją w ponad 50 krajach, dla wielu stanowi podstawę gospodarki. Kawa zyskała swoją popularność przede wszystkim dzięki zawartości kluczowego składnika, jakim jest kofeina. Obecnie powszechnie wykorzystywane są dwa gatunki kawy ziarnistej. Robusta charakteryzuje się kwaskowym, gorzkim smakiem. Poziom kofeiny wynosi od 1,7 do 4,0% zawartości. Arabika uznawana za szlachetniejszą, ze względu na swój łagodny smak i aromat. Poziom kofeiny jest niższy niż Robusty, wynosi od 0,8 do 1,4%.

Kofeina – czym właściwie jest?

Substancja klasyfikowana jako stymulant, znajduje się w kawie, herbacie, napojach energetycznych, czekoladzie, lekach a także guaranie. Spożywana jest w postaci napojów lub suplementowana w formie kapsułek. Do jej kluczowych działań zalicza się poprawę koncentracji, refleksu i wytrzymałości. Wraz z ilością przyjmowanej kofeiny, organizm zwiększa swoją tolerancję. Przyjmowanie dawek przekraczających 10 g może powodować konwulsje, wymioty lub w skrajnych przypadkach śmierć. Przy spożyciu powyżej 1 g kofeiny również obserwuje się efekty niepożądane, takie jak: nerwowość, wymioty, drgawki i ogólne poddenerwowanie. Dostępne badania naukowe umożliwiają oszacowanie dziennej dawki kofeiny dla zdrowej osoby dorosłej, wynosi ona 3 mg na kilogram masy ciała. Jedna filiżanka kawy (40 ml naparu) zawiera 35-45 mg kofeiny, a więc osoba o wadze 70 kg, bezpiecznie może wypić w ciągu doby 5 filiżanek.

Czy kawa podnosi ciśnienie?

Wzrost ciśnienia po spożyciu kawy uzależniony jest od regularności i ilości przyjmowanej kofeiny. Jednorazowe spożycie kawy kofeinowej podnosi ciśnienie rozkurczowe o 5-10 mm Hg, zaś ciśnienie skurczowe o 5-15 mm Hg. Badania udowadniają, że regularne spożywanie kawy nie powoduje lub powoduje nieznaczny wzrost ciśnienia tętniczego.

“Najnowsze badania udowadniają, że osoby borykające się z nadciśnieniem tętniczym, nie muszą unikać kawy”

Wypicie jednej filiżanki kawy przez osobę z nadciśnieniem tętniczym podnosi ciśnienie skurczowe o 8 mm Hg. Regularne spożywanie kawy uodparnia organizm na kofeinę, tym samym spożywanie jej w umiarkowanych ilościach nie powoduje negatywnych skutków dla organizmu osoby chorej.

Kawa rozpuszczalna czy sypana?

Kawa rozpuszczalna wybierana jest przede wszystkim ze względu na łatwą formę przygotowania i łagodniejszy smak. Na rynku można znaleźć ją w wielu wariantach smakowych. Naturalnie zawiera składniki mineralne takie jak fosfor, wapń i sód. Jest także dobrym źródłem przeciwutleniaczy. Dla niektórych wadą dla innych zaletą jest fakt, że zawiera mniej kofeiny od kawy sypanej. Procesy technologiczne jakim poddawana jest kawa rozpuszczalna pozbawiają ją charakterystycznego smaku i aromatu. Ziarna wykorzystywane do jej produkcji są często gorszej jakości. Kolejną wadą jest zawartość akrylamidu, substancji klasyfikowanej jako prawdopodobnie rakotwórczej. Cztery razy więcej akrylamidu zawierają produkty z grupy słonych przekąsek, dlatego nie należy skupiać się na ograniczeniu kawy rozpuszczalnej, tylko wyżej wspomnianych produktów, które stanowią większe zagrożeniem dla naszego organizmu.

Kawa “2w1” oraz “3w1” zazwyczaj nie jest kawą. Jest to fakt wynikający ze składu tych produktów. Kawa nie przekracza w nich 19% zawartości. Głównymi składowymi są: cukier i/lub syrop glukozowy oraz tłuszcz palmowy. Tego typu produkty należą do grupy napojów kawowych, które z samą kawą mają mało wspólnego.

Popularna i lubiana przez wielu kawa sypana, przechodzi o wiele mniej procesów produkcji od kawy rozpuszczalnej. Z tego powodu zawiera więcej składników odżywczych i charakteryzuje się wyraźniejszym smakiem i aromatem. Wadą są fusy powstające podczas parzenia, między innymi przez ten fakt wydłuża się czas całego procesu. Ważne jest odpowiednie przechowywanie kawy sypanej, przy kontakcie z powietrzem traci swoje właściwości aromatyczne i smakowe.

Kofeina a aktywność fizyczna

Przeprowadzono badania na członkach personelu wojskowego, które udowodniły pozytywny wpływ suplementacji kofeiny na aktywność fizyczną. Testy polegały na poddawaniu żołnierzy ciężkim warunkom, tj. zmniejszona ilość snu połączona z intensywnym wysiłkiem fizycznym. Osoby, które otrzymywały kofeinę odznaczały się mniejszym zmęczeniem, lepszą koncentracją i czasem reakcji. Badania mają swoje odzwierciedlenie wśród społeczności sportowców, którzy zmagają się z problemem ograniczonej ilości snu oraz stresem. Zauważalne korzyści obserwuje się przy dawce kofeiny powyżej 3 mg/kg masy ciała. Zaleca się stosowanie od 3 do 6 mg/kg masy ciała. Nie zaobserwowano korzyści wynikających ze stosowania kofeiny w dawce większej niż 9 mg/kg masy ciała. Najlepszą formą suplementacji kofeiny dla osób aktywnych fizycznie są kapsułki, ponieważ nie wchodzą w interakcję z innymi spożywanymi pokarmami. Kofeina dostępna jest także w formie płynnej, a także w formie gum do żucia. Niezależnie od rodzaju, kofeina tak samo korzystanie wpływa na wydolność organizmu.

Podsumowanie

Niewątpliwie kawa jest produktem coraz bardziej cenionym przez badaczy.Trzeba pamiętać o stosowanych dodatkach do kawy (słodziki, mleko/śmietanka) oraz przeciwwskazaniach jakie mogą występować u osób zmagających się z różnymi chorobami. Niewskazane jest popijanie leków kawą, zażywanie niektórych leków wraz z kofeiną może obniżać ich skuteczność. Należy pamiętać, że wszystkie argumenty wnioskujące za pozytywnym wpływem kawy na organizm są oparte na umiarkowanym jej spożyciu.

Bibliografia

Institute of Medicine. Caffeine for the Sustainment of Mental Task Performance: Formulations for Military Operations. (2001). Washington, DC: The National Academies Press.

Głuszek J., Kosicka T.: Wpływ kawy, herbaty, kakao na ciśnienie tętnicze i układ sercowo-naczyniowy. nadciśnienie tętnicze rok 2014, tom 18, nr 1.

Bojarowicz H. & Przygoda M. Kofeina. Cz. I. Powszechność stosowania kofeiny oraz jej działanie na organizm. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): 8-13.

Knieć M. & Kujawska- Łuczak M. Wpływ stylu życia na występowanie nadciśnienia tętniczego u dorosłych. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2012, tom 3, nr 1, 14–23.

Chrysant S.G. The impact of coffee consumption on blood pressure, cardiovascular disease and diabetes mellitus. Expert Rev Cardiovasc Ther. 2017 Mar;15(3):151-156.

Iwona Gielecińska, Akryloamid w żywności- czy jest się czego obawiać? ABC Żywienia, Zasady zdrowego żywienia, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/akryloamid-w-zywnosci-czy-jest-sie-czego-obawiac/

Goldstein E.R., Ziegenfuss T., Kalman D., Kreider R., Campbell B., Wilborn C., Antonio J., International society of sports nutrition position stand: caffeine and performance, „Journal of the International Society of Sports Nutrition” 7(1), 2010, 5.